Salmonela

Salmonele su gram negativne bakterije oblika štapića (bacil). Česti su izazivači bolesti kod ljudi i životinja.  Klasifikacija ovih bakterija je često menjana. Prema onoj koja je trenutno u upotrebi možemo razlikovati preko 2500 različitih podtipova salmonela.

U okviru grupe salmonela koje izazivaju bolesti ljudi važna je podela na tifusne i netifusne sojeve, volesti koje oni izazivaju se značajno međusobno razlikuju.

Simptomi i bolesti koje izazivaju salmonele

Netifusni sojevi izazivaju  infekcije digestivnog sistema koje se nazivaju salmoneloze. Salmoneloze su oboljenja čija inkubacija traje 6-72 sata, a simptomi 4-7 dana. Prenose se unosom vode ili hrane zagađene ljudskim ili životinjskim fecesom u preko 90% slučajeva, ostali putevi prenošenja su retki.  Karakteriše ih proliv (retka, učestala stolica koja je često vodenasta, može biti i krvava), bolovi i grčevi u predelu abdomena,  mogu se javiti i mučnina i povraćanje. Kod malog procenta (5%) obolelih, dolazi do širenja infekcije van digestivnog sistema i nastanka bakterijemije odnosno sepse. Ovaj oblik salmoneloze se naziva invazivna salmoneloza i neretko je praćena zapaljenjem žučne kese, kostiju i zglobova, kao i zapaljenjem pluća.

Tifus i paratifus se značajno razlikuju od salmoneloza. Danas se retko javljaju u Evropi i kod nas, dok su češći u nerazvijenim delovima sveta. Tifus i paratifus su teške sistemske bolesti koje imaju sličnu kliničku sliku. Izazivači su isljučivo Salmonella Typhi i Salmonella Paratyphi. Tifusne groznice su isključivo bolesti ljudi. Infekcija nastaje unosom hrane i vode kontaminirane dominantno fecesom ili  retko urinom obolele osobe ili kliconose. Inkubacioni period je u proseku 14 dana (6-30) a bolest prosečno traje 3 nedelje. Bolesti počinju postepenim porastom telesne temperature koja dostiže i do 39⁰-40⁰ C. Ostali simptomi su drhtavica, glavobolja, gubitak apetita, mučnina, povraćanje, proliv, zatvor, osip po koži, simptomi povezani sa respiratornim sistemom, poremećaji svesti. Teške komplikacije su stanja koja mogu direktno ugroziti život pacijenta i podrazumevaju pojavu hemodinamskog šoka. Kod 1-4% inficiranih uspostavlja se hronično kliconoštvo koje podrazumeva prisustvo i izlučivanje salmonela u trajanju dužem od 12 meseci.

Dijagnostika

Sumnja na infekcije izazvane salmonelama se postavlja na osnovu podataka koje daje pacijent i kliničke slike

Dijagnoza se potvrđuje laboratorijskom dijagnostikom kojom se dokazuje prisustvo salmonela (najčešće u stolici, zatim u krvi,  mokraći itd.)

Lečenje

Lečenje salmoneloze podrazumeva simptomatsku terapiju (nadoknada izgubljene tečnosti i elektrolita).

Lečenje tifusnih groznica kao i invazivne salmoneloze uz simptomatksu terapiju zahteva i upotrebu antibiotika.

Prevencija bolesti izazvanih salmonelma podrazumeva primenu opštih sanitarnih mera (obezbeđivanje bezbedne pijaće vode, kontrola namirnica,  poboljšavanje higijenskih uslova života).

dr Nikola Spasojević