Slezina

Slezina je purpurno crven, mek i elastičan organ, koji se nalazi u gornjoj levoj strani trbušne duplje ispod grudnog koša.

Šta je slezina?

Slezina je purpurno crven, mek i elastičan organ, koji se nalazi u gornjoj levoj strani trbušne duplje ispod grudnog koša. To je krvno-limfna zlezda čija je funkcija u vezi sa metabolizmom gvozđa, skladištenjem krvnih zrnaca, njihovom proizvodnjom i uništavanjem. U toku razvoja embriona slezina proizvodi i crvena i bela krvna zrnca. Međutim, po rođenju ovu funkciju preuzima koštana srž, a aktivnost slezine se ograničava na proizvodnju izvesnih vrsta belih krvnih zrnaca i uništavanje starih, istrošenih crvenih krvnih zrnaca. Slezina ima ključnu ulogu u normalnom funkcionisanju imunog sistema, jer pročišćava krv i pomaže da imuni sistem prepozna i napada strane patogene i alergene.

Zašto slezina postaje uvećana i koji su simptomi uvećane slezine?

Uvećana slezina( splenomegalija) može da bude uzrokovana prolaznom infekcijom ili nekim ozbiljnim stanjem koje izaziva oticanje organa. Uvećanje slezine može da prouzrokuje- upala, nakupljanje masti, nakupljena krv, benigne ili maligne izrasline, prekomerna proizvodnja ćelija.

Najčešći simptomi su:

• Bol u gornjem levom delu stomaka, koji moze da se proširi na levo rame ili leđa
• Gubitak apetita ili stalan osećaj sitosti
• Anemija
• Vrtoglavica
• Sklonost ka infekcijama
• Lako krvarenje

Uzroci uvećane slezine:

Faktori koji uzrokuju uvećanje slezine:

• Virusne infekcije, kao što je mononukleoza
• Bakterijske infekcije, kao što je sifilis ili infekcije lokalizovane u srcu( endokarditis)
• Parazitska infekcija, kao što je malarija
• Ciroza i druge bolesti jetre (hronični hepatitis) mogu da izazovu povećanje pritiska u krvnim sudovima koji prolaze kroz jetru i slezinu; vaskularni pritisak moze da izazove nakupljanje krvi i uvećanje slezine
• Leukemija ili mijeloproliferativne neoplazme(MPN) i limfomi
• Poremećaji krvi, kao što su hemolitička anemija, koja izaziva rano uništavanje crvenih krvnih zrnaca, mogu da preopterete slezinu čiji je zadatak da ih ukloni
• Autoimune bolesti, kao što su lupus, sarkoidoza, reumatoidni artritis
• Tromboza, krvni ugrušak u venama u jetri i slezini moze da izazove nakupljanje krvi u slezini.

Faktori rizika:

Splenomegaliju moze dobiti bilo ko bez obzira na godine zivota, ali određene grupe imaju veći rizik, a to su:

• deca i tinejdžeri sa infekcijom, kao što je mononukleoza
• osobe koje imaju nasledni poremećaj metabolizma
• ljudi koji žive ili putuju u oblasti u kojima je zastupljena

Dijagnostika:

Fizički pregled lekara palpacijom je prva metoda dijagnostike.Ako lekar primeti uvećanu slezinu moze da zahteva dodatna snimanja i rezultate krvne slike kako bi se otkrio uzrok uvećane slezine.

• Krvna slika odnosno broj eritrocita, leukocita i trombocita moze pomoći u postavljanju dijagnoze
• Ukupni proteini i transaminaze mogu ukazati na moguć uzrok splenomegalije
• Ultrazvuk i CT

Interpretacija rezultata

Za interpretaciju rezultata najbolje je sagledati celokupnu kliničku sliku pacijenta i na osnovu svih podataka doći do najboljeg mogućeg rešenja za pacijenta. Što se tiče krvnih zrnaca obično kod uvećanje slezine dolazi do pada broja kako eritrocita, tako i leukocita i trombocita. Ponekad sam pad broja ćelija mora da bude propraćen i analizom koštane srži kako bi se otklonio malignitet kao mogući uzrok pada broja ćeija. Mikroskopski pregled oblika i veličine krvnih zrnaca (naročito bela krvna zrnca) može pružiti dokaze o uzroku splenomegalije.Testom proteina u krvi utvrđuje se prisustvo drugih bolesti koje mogu izazvati splenomegaliju, kao što su amiloidoza, sarkoidoza, malarija, visceralna lišmanijaza, bruceloza ili tuberkuloza. Biopsija slezine skoro je nemoguća, jer bi doslo do unutrašnjeg krvarenja, tako ukoliko postoji potreba za daljom dijagnostikom onda se hiruškim putem ona odstrani i šalje dalje u laboratoriju na dijagnostiku.

Lečenje

Uvećanje se može izlečiti na dva načina:

• lečenjem bolesti koja ju je izazvala i
• hirurškim otklanjanjem slezine

Prednost u postupku uvek treba dati lečenju osnovne bolesti koja je izazvala splenomegaliju ukoliko je moguće, jer hiruško odstranjivanje može imati posledice, uključujući povećanu osetljivost na infekciju određenim bakterijama.

Nekada je ipak neophodno hiruško odstranjivanje:

• slezina teško oštećena nakon povrede
• kada dodje do brzog uništavanja eritrocita i izazivanja teških anemija
• kod znatnog smanjenja broja leukocita i povećanog rizika od infekcija
• kada organ smanji znatno broj trombocita da poveća rizik od krvarenja

Ukoliko pacijent nema nikakvih simptoma, a ima uvećanu slezinu nije neophodno lečenje. Preporuka je izbegavati borilačke sportove i dizanje tegova kako ne bi doslo do pucanja slezine.

Osobama kojima je odstranjena slezina je preporuka da se vakcinišu protiv gripa, kako ne bi došlo do nekih jačih superinfekcija usled smanjenog imuniteta.

Snežana Trnavac

dipl. farmaceut- med. biohemičar

Branka Matovic

dipl. farmaceut-med. biohemičar